Op donderdag 9 oktober is in Museum Sophiahof de publicatie 'De ramp met de Van Imhoff en het lot van Duitse burgers in Nederlands-Indië 1940-1945' gepresenteerd. Auteurs Ellen Klinkers, Linda Terpstra en Maaike van der Kloet hebben de eerste exemplaren aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, Frank Rijkaart, en de minister van Defensie, Ruben Brekelmans aangeboden.
Beeld: Mediacentrum Defensie, Fotograaf: Herman Zonderland
Maaike van der Kloet, senior onderzoeker NIMH, licht de onderzoeksresultaten toe tijdens de presentatie.
Achtergrond
Dit boek vertelt de geschiedenis van de scheepsramp met de Van Imhoff in de Indische Oceaan op 19 januari 1942, waarbij meer dan 400 Duitse mannen omkwamen. Het boek volgt deze mannen, van hun aankomst in Nederlands-Indië vanaf de jaren twintig tot aan hun internering als staatsvijandelijk burgers op 10 mei 1940, de dag dat aan de andere kant van de wereld Duitsland Nederland binnenviel. Ook de echtgenotes en de kinderen worden gevolgd: hoe brachten zij de verschillende fases van de oorlog door en hoe verging het hen na de oorlog?
Tijdens de fatale laatste reis van de Van Imhoff waren bijna 500 Duitse mannen opgesloten in prikkeldraadkooien in de ruimen van het schip. Na het Japanse bombardement op het schip verlieten de Nederlandse gezagvoerder, bemanning en bewaking in allerijl het schip, zonder zich om de opgesloten Duitsers te bekommeren. Slechts 65 van hen overleefden de ramp. De Nederlandse regering besloot de toedracht van de dood van de meer dan 400 mannen te verzwijgen. In de decennia na de oorlog bereikte het verhaal van de Van Imhoff media en parlement, maar dit was voor de Nederlandse overheid nooit reden om rekenschap af te leggen over haar betrokkenheid bij de ramp en haar rol in de nasleep. Dit boek analyseert en reconstrueert niet alleen de ramp en de interneringen, maar gaat ook dieper in op de lange sociaal-maatschappelijke en juridische nasleep.
Verantwoordelijkheid
De Commandant Zeemacht stuurde tijdens de reddingspogingen schepen en vliegtuigen op pad met de opdracht “alleen betrouwbare Duitsers” te redden en het de “overige Duitsers beletten te landen”. Dit was, ook in die tijd, een absoluut ongeoorloofd onderscheid. Tijdens deze ramp werden Duitsers slachtoffer van Nederlands handelen. De omdraaiing van het voor de Tweede Wereldoorlog vastomlijnde perspectief over daders en slachtoffers maakt de scheepsramp met de Van Imhoff tot een unieke gebeurtenis in de Nederlandse herinnering aan, en verwerking van, de Tweede Wereldoorlog. Het verklaart ook de moeizame omgang ermee. De Nederlandse overheid is in zekere zin de grote afwezige in dit verhaal. Zij heeft, zo stellen de onderzoekers vast, al die jaren verzuimd rekenschap af te leggen voor de betrokkenheid van de Nederlandse autoriteiten bij de ramp en de lange nasleep daarvan, ondanks de vele aanwijzingen en bewijzen dat hierbij grote fouten zijn gemaakt.
De ministers van Defensie en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties hebben tijdens de boekpresentatie ten overstaan van tientallen nabestaanden van slachtoffers namens het kabinet excuses aangeboden over het ontbreken van deugdelijke reddingspogingen en dat niet eerder rekenschap is afgelegd over het handelen van de Nederlandse autoriteiten. Hoewel het interneren en het verschepen van de geïnterneerden rechtmatig was en te verklaren is in de context van de Tweede Wereldoorlog, betreurt het kabinet de houding van de Nederlandse overheid tijdens de aanval op de Van Imhoff en de nasleep van de ramp.
Beeld: Mediacentrum Defensie, Fotograaf: Herman Zonderland
Minister van Defensie, Ruben Brekelmans, houdt een korte toespraak na de overhandiging van het boek.
Beeld: Mediacentrum Defensie, Fotograaf: Herman Zonderland
Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties Frank Rijkaart geeft een reactie op de onderzoeksresultaten.
Publicatie
'De ramp met de Van Imhoff' is het resultaat van onderzoek door het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH). In 2022 kreeg het NIMH van de ministeries van Defensie en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties opdracht voor dit onderzoek. Het project omvat, naast het boek, een digitale herinneringsplek: een themapagina met portretten van de slachtoffers. Deze zijn in samenspraak met nabestaanden gemaakt. De themapagina is te vinden via deze link.
De publicatie verschijnt bij uitgeverij Boom. Meer informatie over het boek is te vinden via deze link.