Duur missie: 5 juli 1991 - 5 juli 1997
Aantal militairen: 233
Dodelijke slachtoffers: 1
Dapperheidsonderscheidingen: geen
Angola was sinds het einde van de vijftiende eeuw Portugees koloniaal bezit. De Angolese bevrijdingsbewegingen, MPLA en UNITA bleken na de onafhankelijkheid in 1975 niet in staat samen een overgangsregering te vormen.
Akkoord voor terugtrekking
In de tien jaar daarna, werd de MPLA-regering door een groot aantal landen erkend. UNITA bleef zich verzetten. In 1988 werd het akkoord van Brazzaville gesloten over terugtrekking van de buitenlandse troepen uit Angola. De United Nations Angola Verification Mission I (UNAVEM-I) zag hierop toe. De burgeroorlog duurde echter voort.
Akkoord van Bicesse
In het akkoord van Bicesse werd besloten een groot deel van de MPLA- en UNITA-strijders in steden zou worden gelegerd (gekantonneerd) en ontwapend. Het overige deel moest de basis vormen voor een nationaal Angolees leger. De Verenigde Naties (VN) zouden slechts optreden als verificateur van de gezamenlijke commissies. Dit werd VN-missie UNAVEM-II.
Beeld: NIMH, collectie Fotoafdrukken Koninklijke Luchtmacht
Deelnemers aan de UNAVEM-operatie poseren in traditionele Angolese kledij.
Nederlands aandeel in United Nations Angola Verification Mission (UNAVEM-II)
De Nederlandse regering besloot op 31 mei 1991 deel te nemen aan UNAVEM-II. Nederland zegde vijftien militaire en tien politiewaarnemers toe. De militaire waarnemers zagen in groepen van vijf toe op de gezamenlijke commissies. Die moesten op hun beurt het in steden legeren van alle MPLA- en UNITA-militairen in vijftig verzamelgebieden controleren. Daarna volgde ontwapening. Vervolgens zou een deel van de militairen naar huis worden gestuurd (gedemobiliseerd).
Nationaal leger
De resterende militairen moesten de basis voor een nieuw nationaal leger vormen. De waarnemers zagen daarnaast toe op de handhaving van het staakt-het-vuren. Het staak-het-vuren hield stand tot eind september 1992 en de kantonnering, ontwapening en demobilisatie liep grote vertraging op. In september 1992 was nog niet de helft van alle troepen gedemobiliseerd.
Verkiezingen
UNAVEM-eenheden hadden ook een rol bij de organisatie van de verkiezingen, die zonder noemenswaardige incidenten verliepen. De UNAVEM-waarnemers zagen samen met honderden internationale burgerlijke verkiezingswaarnemers toe op een juist verloop van de presidentsverkiezingen. Zij deden hetzelfde bij de verkiezing van de wetgevende vergadering van 29 en 30 september 1992. De MPLA won de verkiezingen. UNITA beschuldigde de MPLA van verkiezingsfraude en groef de strijdbijl weer op. Veel waarnemersteams kwamen letterlijk onder vuur te liggen. UNAVEM moest zelfs 45 VN-locaties ontruimen.
Beeld: NIMH, collectie Digitale Selecties
Het kampement van de Nederlandse UNAVEM-waarnemers in de Angolese stad Saurimo.
Nederlandse inbreng
Het aantal Nederlanders liep in de eerste helft van 1993 terug tot twee militaire waarnemers en twee marechaussees. In november 1994 stemden alle partijen in met een nieuwe en omvangrijkere VN-operatie in Angola, UNAVEM-III. Ook Nederland droeg bij aan de uitbreiding van het waarnemerskorps. In januari 1995 arriveerden twintig Nederlandse militaire en politiewaarnemers in Angola.
Bestand sneuvelt
Het nieuwe, maar broze bestand sneuvelde al in mei 1997. Dit kwam door vluchtelingenstromen uit buurland Zaïre en omdat UNITA afstand weigerde te doen van de diamantrijke gebieden in de noordoostelijke provincies. De Nederlandse regering besloot na afloop van het mandaat van UNAVEM-III niet deel te nemen aan de geplande vervolgmissie. De laatste Nederlandse waarnemers keerden op 5 juli 1997 terug in eigen land.
