Watervliegtuigen, luchtalarmen en alle hens voor de boeg: Vliegkamp De Mok op Texel
Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn alle Waddeneilanden bezet door de Duitsers. In de collectie 409 Gevechtsverslagen en -rapporten mei 1940 van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) zijn de verslagen van Vliegkamp De Mok op Texel te vinden. De Marine Luchtvaartdienst opent hier in 1917 een vliegkamp, dat gaat dienen als opleidingscentrum voor vliegend marinepersoneel van watervliegtuigen. In mei 1940 staan er 23 watervliegtuigen op De Mok. Luchtdoelgeschut en zoeklichtbatterijen moeten het marinevliegkamp tegen luchtaanvallen beschermen. Met al deze middelen kan niet voorkomen worden dat het vliegkamp uiteindelijk in Duitse handen valt.
Vroege vogels
In de collectie is een lang verslag te vinden van luitenant-ter-zee 1e klasse Johannes Karel Muller, de commandant van het vliegkamp. Hieruit blijkt dat de oorlog voor het personeel van Vliegkamp De Mok uitzonderlijk vroeg begint. Nog voordat het officiële bericht van de Duitse invasie op 10 mei 1940 binnen is, lossen de mitrailleurs al de eerste schoten op onbekende vliegtuigen boven Nederlands grondgebied. Het is dan bijna drie uur ’s ochtends. De oorlog heeft ook Texel bereikt.
In de dagen die volgen, klinkt het luchtalarm regelmatig. Duitse vliegtuigen nemen het vliegkamp meermaals onder vuur. Consequent wordt er teruggevuurd, hoewel het een enkele keer per ongeluk om een Brits toestel gaat. Echt succesvol lijken de tegenaanvallen niet. In zijn aantekeningen rept Muller één keer over een neergehaald Duits vliegtuig.
-
Vliegkamp De Mok van bovenaf gezien, voorafgaand aan de Meidagen van 1940. De aanmeersteigers voor de watervliegtuigen zijn goed te zien in het donkere water.
“Ten 12.00 schaften”
Op 14 mei komt halverwege de ochtend de order binnen om voorbereidingen te treffen voor de vernietiging van het vliegkamp. De mitrailleurs worden afgetuigd en met de belangrijkste administratie in vrachtwagens geladen. Vervolgens is het wachten op de definitieve order tot vernieling. “Ten 12.00 schaften”, noteert commandant Muller tussendoor droogjes. Om vier uur ’s middags komt eindelijk het bevel waar ze op wachten: de bemanning verlaat het kamp, de vlag wordt gestreken en de kazerne in brand gestoken. De militairen vinden nieuwe onderkomens in Den Burg, een dorp verderop op het eiland. ’s Avonds komt het bericht van de wapenstilstand binnen. De brand in de kazerne woedt dan nog steeds.
De vernielingen en de brand hebben het vliegkamp voor een groot deel verwoest, maar niet helemaal. Op last van de bezetter is het verdere vernietigen van Vliegkamp De Mok niet toegestaan. Dagelijks gaat een detachement naar De Mok om op te ruimen. Zij nemen achtergebleven spullen mee terug. Het gaat om stoelen, dekens, kookgerei en privé-eigendommen, maar ook materieel zoals munitie. Intussen wordt het de Nederlandse militairen verboden om het eiland zonder vergunning te verlaten. Zij die dat toch doen, worden aan de Duitsers uitgeleverd.
Een Duits eiland
Stukje bij beetje komt het eiland in Duitse handen. Duitse militairen en officieren moeten op dezelfde manier begroet en benaderd worden als Nederlandse. Hetzelfde geldt als de Duitse vlag ’s avonds gestreken wordt. Op 18 mei brengt de Duitse hoofdofficier een bezoek aan De Mok en bewaken Nederlandse militairen de ingang ervan, om plunderingen door eilandbewoners te voorkomen. Een paar dagen later worden zij vervangen door Duitse militairen.
Intussen is de evacuatie van de Nederlandse militairen in voorbereiding. Steeds meer wapens, vaartuigen, gereedschap en ander materieel worden aan de Duitsers overgedragen. Op 22 mei begint de ontruiming van het gebouw waar de Nederlanders ingekwartierd zitten. Muller noteert dat diezelfde dag de sleutels van De Mok aan de Duitse eilandcommandant zijn overgedragen. Ook het grootste Waddeneiland is nu definitief in Duitse handen.
Collectie uitgelicht
Zelf lezen hoe de meidagen van 1940 op vliegkamp De Mok verlopen? Kijk dan via deze link online in collectie 409 Gevechtsverslagen en -rapporten mei 1940.