De rol van de IGK

Aandacht voor de mens

Officieel heeft de IGK tot 1980 vooral een adviserende rol. Prins Bernhard geeft hier als eerste IGK invulling aan door van zo dichtbij mogelijk te zien hoe het de eenheden vergaat. Werkbezoeken zijn aan de orde van de dag en zijn betrokkenheid levert hem veel krediet op. Men ziet dat de prins oprecht aandacht heeft voor elke medewerker van de krijgsmacht, ongeacht zijn of haar rang. Na 31 jaar moet prins Bernhard vanwege de Lockheed-affaire gedwongen afscheid nemen van zijn functie. Zijn opvolger, luitenant-generaal Witius Henrik de Savornin Lohman, gaat na zijn aantreden meteen aan de slag met het bewijzen van het bestaansrecht van het instituut. De Savornin Lohman doet dit met succes. Aan het einde van zijn IGK-schap wordt de functie zelfs uitgebreid. Naast zijn adviesrol krijgt de IGK ook de bevoegdheid om specifieke onderzoeken uit te voeren en te bemiddelen in individuele gevallen. Deze rol wordt in de praktijk eigenlijk al uitgevoerd: jarenlang bemiddelt de staf van de IGK tussen de verschillende lagen en personen binnen de krijgsmacht.

De vier hoofdtaken van de IGK

Zo’n tien jaar later, in 1991, wordt de functie van Inspecteur der Veteranen toegevoegd. In 2014 komt daar de taak van Inspecteur der Reservisten bij. Tegenwoordig voert de IGK dus vier hoofdtaken uit: adviseren, bemiddelen, zorg voor veteranen en zorg voor reservisten.

Adviseren

Adviseren is de oorspronkelijke taak. De IGK brengt in een periode van ongeveer drie jaar werkbezoeken aan alle onderdelen van Defensie, zowel in binnen- als buitenland. Tijdens deze bezoeken heeft de IGK verschillende petten op. Hij luistert, signaleert problemen, adviseert hierover en legt uit. Hij vermijdt het geven van definitieve oordelen en oplossingen, maar houdt een spiegel voor aan de betreffende eenheid. Elke vier maanden brengt de IGK verslag uit aan de minister en elk jaar wordt een algeheel verslag van het resultaat van de werkbezoeken, via de minister, naar de Tweede Kamer gestuurd. Ook bespreekt hij de conclusies met commandanten tijdens zogenaamde commandantenontvangsten, waar gevoelige en actuele zaken worden besproken voordat dit bijvoorbeeld in het nieuws komt. Daarnaast kan de IGK deelnemen aan belangrijke vergaderingen binnen Defensie en thematisch onderzoek uitvoeren naar onderwerpen die spelen binnen de krijgsmacht.

Bemiddelen

Bemiddelen is een taak die in de loop van de tijd sterk is gegroeid. Jaarlijks ontvangt de IGK honderden verzoeken om te bemiddelen tussen personeel en de organisatie. Zo kwamen in 2023 en 2024 respectievelijk 311 en 296 verzoeken binnen. De bemiddeling is vrijwillig voor de aanvrager, maar de IGK kan wel andere betrokkenen oproepen om mee te werken. Het doel is het herstellen van communicatie en vertrouwen, niet het bepalen van wie gelijk of ongelijk heeft. Het grootste gedeelte van de verzoeken leidt tot een voor de aanvrager tevreden resultaat. Ook wanneer een bemiddeling niet slaagt, kan het contact met de IGK alsnog positief zijn. Men kan zich eindelijk gehoord voelen, de situatie beter begrijpen en eventueel doorgestuurd worden naar een andere organisatie of instelling.

Inspecteur der Veteranen

In de jaren tachtig en negentig groeit de maatschappelijke en politieke aandacht voor veteranen. Tot dat moment ontbreekt echter een specifiek veteranenbeleid. In 1991 benoemt de minister van Defensie, Relus ter Beek, de IGK dan ook tot Inspecteur der Veteranen. Natuurlijk heeft de IGK al een adviserende en bemiddelende rol, maar nu heeft hij ook een ceremoniële en ambassadeursrol. De IGK op dat moment, luitenant-generaal John Maas, ziet het als een heel belangrijke en urgente ontwikkeling. Sommige Indiëveteranen wachten hier immers al meer dan veertig jaar op. ‘Straks hoeft het niet meer, dan zijn ze er niet meer’, zegt Maas hierover.

Als Inspecteur der Veteranen houdt de IGK vooral toezicht op de (na)zorg, de maatschappelijke erkenning en waardering van veteranen. Dit geldt ook voor hun thuisfront en nabestaanden. Hij is regelmatig aanwezig bij veteranenbijeenkomsten, herdenkingen, reünies en andere activiteiten. In de rol van ambassadeur vertegenwoordigt de Inspecteur der Veteranen de minister van Defensie bij veteranenactiviteiten en is hij beschermheer van diverse veteranenorganisaties. Daarnaast is hij vicevoorzitter van het Nationaal Comité Veteranendag, het nationale evenement dat jaarlijks op een zaterdag rond 29 juni wordt gevierd.

Inspecteur der Reservisten

Sinds 2014 is de IGK ook Inspecteur der Reservisten. Deze nieuwe rol komt voort uit het groeiende belang van reservisten binnen Defensie. De IGK voert werk- en stafbezoeken uit aan organisaties waar reservisten actief zijn en bemiddelt ook in kwesties die reservisten betreffen, zowel binnen Defensie als op het raakvlak met hun civiele werkgevers. Om goed op de hoogte te blijven, werkt een aantal reservisten mee in de staf van de IGK. Deze taak zorgt ervoor dat ook de positie en belangen van reservisten binnen Defensie beter worden gehoord en bewaakt.

In het veld, buiten de lijn

De IGK wordt weleens de ‘ombudsman van Defensie’ genoemd, maar dat is niet helemaal juist. De IGK beoordeelt niet of wetten worden gerespecteerd, maar richt zich juist op het verzamelen van kennis. Hij komt dus niet om te controleren, maar om te luisteren, zich te laten informeren en mee te denken. De IGK is dus vooral een bevoegdheid binnen de organisatie, die vanuit zijn onafhankelijke positie zaken buiten de commandolijn om kan bespreken en aanzetten tot verbetering kan geven.

Themarapporten als spiegel

Naast de reguliere taken voert de IGK ook onderzoek uit naar actuele thema’s binnen Defensie. De resultaten van deze onderzoeken worden vervolgens opgenomen in de jaarrapportage. Thema’s die zijn onderzocht verschillen van de motivatie en ambities van medewerkers tot grensoverschrijdende opmerkingen tot het verbeteren van nazorg voor veteranen. In 2023 heeft IGK luitenant-generaal Frank van Sprang onderzoek uitgevoerd naar de samenwerking tussen verschillende generaties. Inmiddels zijn namelijk Babyboomers, Generatie X, Millennials en Generatie Z op de werkvloer aanwezig. Al deze onderzoeken geven de organisatie inzicht in belangrijke ontwikkelingen en knelpunten, zodat er beter ingespeeld kan worden op de behoeften van militairen en burgerpersoneel.