Het is 1969 als Michiel van Maanen zich aanmeldt als adelborst voor de Zeedienst. De wens om marineofficier te worden koestert hij al langer, maar het moment is aangebroken om die droom daadwerkelijk na te jagen. De mentaliteit van de marine spreekt hem aan en na het lezen van historische boeken over de zeestrijdkrachten tijdens de Tweede Wereldoorlog weet hij het zeker. Vol energie en ambitie begint aan zijn militaire loopbaan, een wereld vol discipline en uitdagingen.
Beeld: NIMH, collectie Audiovisuele Dienst Defensie/Mediacentrum Defensie
Portretfoto van vice-admiraal Michiel van Maanen. Van Maanen is IGK van 15 januari 2007 tot 11 februari 2010.
Zijn opleiding voert hem naar Engeland, waar hij studeert aan het prestigieuze Royal Military College of Science. Later in zijn loopbaan vaart hij als commandant op grote marineschepen als de Hr.Ms. Kortenaer en de Hr.Ms. Tromp, waar zijn leiderschapskwaliteiten verder worden aangescherpt.
Een bijzondere benoeming
In 2007 gebeurt er iets bijzonders: Van Maanen wordt benoemd tot Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht (IGK). Een mooie stap naar een unieke functie, vindt Van Maanen. Samen met zijn vrouw neemt hij zijn intrek op het statige Landgoed De Zwaluwenberg. Hier komt hij bekend te staan als een bedachtzame, rustige man. Een denker bovendien, met een groot vertrouwen in zijn personeel.
Beeld: NIMH, collectie Marine Elektronisch en Optisch Bedrijf (MEOB)
In 1987 is luitenant-ter-zee der 1e klasse Van Maanen (voorste rij, midden) commandant van Hr.Ms. Zierikzee. Op de foto wordt hij vastgelegd met zijn bemanning.
Het doorbreken van geslotenheid
Maar ondanks zijn nieuwe functie blijft Van Maanen altijd die marineman. Hij merkt dat de cultuur binnen de marine, ondanks alle vooruitgang, vaak gesloten is en weinig ruimte biedt voor openheid over problemen. Problemen los je binnenskamers op, is vaak het motto. En de functie van IGK? Die is bij de marine wat minder bekend, omdat het instituut van oudsher vooral gericht is op de landmacht. Toch weet Van Maanen langzaam maar zeker ook de marinemensen te bereiken. Steeds vaker vinden zij hun weg naar De Zwaluwenberg, en dat voelt als een kleine overwinning.
Turbulente tijden en lastige gesprekken
Wanneer Van Maanen aan zijn nieuwe taak begint, rommelt het bij Defensie. Een jaar eerder komt het rapport van de commissie Staal uit, waarin harde conclusies staan over pestgedrag, intimidatie en geweld binnen de krijgsmacht. Vooral de marine blijkt hiermee te worstelen. De commissie geeft een aantal aanbevelingen, zoals het formuleren en handhaven van gedragsnormen. In zijn jaarverslag van 2006 schrijft Van Maanen dat er al flinke stappen zijn gezet en dat er hard gewerkt wordt aan het uitvoeren van de adviezen.
Beeld: NIMH, collectie Audiovisuele Dienst Defensie/Mediacentrum Defensie
Op 15 januari 2007 vindt de IGK-functieoverdracht plaats op De Zwaluwenberg. Op zijn verjaardag draagt luitenant-generaal der artillerie Van Baal het commando over aan vice-admiraal Van Maanen.
Organisatie in beweging
Ook op andere vlakken zijn het turbulente tijden. Er wordt bezuinigd en het personeelsbestand krimpt. Dit gebeurt op een moment dat het aantal Nederlandse militairen dat wordt uitgezonden naar missies, zoals in Afghanistan en voormalig Joegoslavië, sterk toeneemt. De druk op de krijgsmacht is enorm. Het ambitieniveau is hoog, terwijl de tekorten aan personeel en materieel voor problemen zorgen. Van Maanen constateert daarnaast een ‘reoganisatiemoeheid, waardoor het voor de defensieleiding steeds moeilijker werd om voldoende draagvlak te creëren voor weer nieuwe reorganisaties’. Het zijn zorgen waar hij als IGK oog voor heeft.
Deuren openen met aandacht en luisteren
‘Ik vind het een hele eervolle functie. Het is een instituut met een bijzondere invloed’, zegt Van Maanen over zijn werk als IGK. Zijn rol zorgt ervoor dat deuren opengaan die normaal dicht zouden blijven. Hij kan daadwerkelijk luisteren naar de ervaringen van militairen en in kaart brengen hoe beleid op de werkvloer wordt ervaren. Hij gaat zorgvuldig te werk, met veel aandacht voor hoor- en wederhoor.
Beeld: NIMH, collectie Audiovisuele Dienst Defensie/Mediacentrum Defensie
IGK Van Maanen reikt in Roosendaal groene baretten uit aan geslaagde commando’s, juni 2008.
Kaas als hart onder de riem
Zijn werk als IGK leidt niet alleen tot belangrijke inzichten, maar ook tot waardevolle momenten van steun voor de mensen die hem het hardst nodig hebben. Zo bezoekt Van Maanen regelmatig de uitgezonden troepen in het buitenland. In 2009 bezoekt hij Nederlandse militairen in Sudan, die onder extreme hitte en in primitieve omstandigheden werken. Als teken van waardering en steun neemt hij een wiel belegen kaas van 12 kilo mee. Een stukje Nederland in het verre buitenland.
Zorg en toewijding
In 2010 zwaait Van Maanen af als IGK om met pensioen te gaan. Maar ook daarna blijft hij betrokken bij Defensie. Hij adviseert over uitkeringsregelingen voor militairen die zijn blootgesteld aan gevaarlijke stoffen en zet zich in voor de zorg en hulpverlening aan veteranen. Als afsluiter van zijn carrière vervult hij nog een lang gekoesterde wens: voor de tweede keer de Nijmeegse Vierdaagse lopen. Daarmee sluit hij een indrukwekkende loopbaan af, die in het teken staat van toewijding en aandacht voor en luisteren naar zijn mensen.