Prins Bernhard wordt geboren op 29 juni 1911 in Jena, Duitsland, als telg uit het adellijke huis Lippe-Biesterfeld. Zijn jeugd staat in het teken van studie en sport. Hij blinkt uit in paardrijden en krijgt op jonge leeftijd thuisonderwijs, tot hij op zijn twaalfde naar het gymnasium gaat.
Beeld: NIMH, collectie Fotoafdrukken Koninklijke Landmacht
Portretfoto van luitenant-admiraal, generaal, generaal-vlieger prins Bernhard. De prins is IGK van 13 september 1945 tot 8 september 1976.
Lid van koninklijke familie
Na het afronden van zijn rechtenstudie verlooft Bernhard zich met de Nederlandse kroonprinses Juliana. Ze ontmoeten elkaar tijdens een skivakantie in het Duitse Garmisch-Partenkirchen, waar Juliana als een blok voor hem valt. Op 7 januari 1937 trouwt het paar. Kort voor zijn huwelijk start hij zijn militaire loopbaan met erefuncties bij de marine en het leger.
Oorlogsjaren en razendsnelle carrière
Wanneer de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, vlucht prins Bernhard met de koninklijke familie naar Engeland. Vanaf dat moment wordt zijn rol meer operationeel. Hij vliegt een enkele keer mee op geallieerde missies boven vijandelijk gebied en klimt in korte tijd op tot vice-admiraal en luitenant-generaal. In september 1944 benoemt koningin Wilhelmina hem tot bevelhebber der Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten. De oorlog brengt hem niet alleen enige militaire ervaring, maar hij verbetert ook zijn organisatietalent en bouwt een sterk internationaal netwerk op
Beeld: NIMH, collectie Fotoafdrukken Koninklijke Marine
Luitenant-ter-zee der 1e klasse à la suite prins Bernhard, geportretteerd eind jaren dertig. De toevoeging ‘à la suite’ betekent dat het om een erefunctie gaat. In de oorlogsjaren verdwijnt de toevoeging, omdat de prins dan daadwerkelijk het commando over eenheden voert.
De eerste moderne Inspecteur-Generaal
Na de oorlog krijgt prins Bernhard een nieuwe functie om te helpen bij de wederopbouw van de krijgsmacht, namelijk Inspecteur-Generaal van de Landmacht. Later volgen ook de Marine en Luchtmacht. Zijn verantwoordelijkheden groeien, wat mede leidt tot benoeming in de rangen van generaal, luitenant-admiraal en generaal-vlieger. In 1970 worden de inspecteur-functies samengevoegd tot één: Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht (IGK). De prins is de eerste die deze moderne, overkoepelende functie vervult. Zijn doel is helder. Niet controleren om het controleren, maar ‘om te helpen waar te helpen valt en te verbeteren waar te verbeteren valt’, zoals de prins het in 1970 zelf samenvat. Toch is er in het begin veel wantrouwen. Commandanten voelen zich bekeken door de IGK en zijn stafofficieren, die onaangekondigd langs mogen komen. Pas als blijkt dat prins Bernhard echt wil meedenken en helpen, wint hij het vertrouwen.
Beeld: NIMH, collectie Negatieven en Dia's voormalig Instituut voor Maritieme Historie
Prins Bernhard, op de foto te zien in de rang van luitenant-admiraal, brengt op 29 maart 1971 in zijn functie als IGK een werkbezoek aan de Van Braam Houckgeestkazerne in Doorn. Links achter hem loopt de commandant Korps Mariniers, generaal-majoor der mariniers Christiaan Cornelis Schoenzetter.
Volle inzet, gemengde resultaten
Met tomeloze energie reist prins Bernhard het hele land door. Hij bezoekt kazernes, spreekt met militairen en geeft vooral in de jaren vijftig en zestig adviezen over materieel, organisatie en samenwerking binnen de NAVO. Hij onderhoudt nauwe contacten met Amerikaanse officieren van de Military Advisory and Assistance Group (MAAG) in West-Duitsland en staat bekend om zijn grapjes over ‘de lege maag’, telkens als hij nieuw materieel weet te bemachtigen. Toch worden niet al zijn aanbevelingen opgevolgd. Zijn zorgen over de verkorte diensttijd en het grote aantal dienstplichtige onderofficieren verdwijnen in bureaulades. Maar hij boekt ook duidelijke successen. Zo past de landmacht mede op zijn aanraden haar organisatie aan naar Amerikaans voorbeeld.
Beeld: NIMH, collectie Fotoafdrukken Koninklijke Luchtmacht
In Blomberg, West-Duitsland brengt IGK prins Bernhard op 21 mei 1974 een bezoek aan de 3e Groep Geleide Wapens (3GGW). Op de foto is hij te zien in zijn luchtmacht-uniform in de rang van generaal-vlieger.
Geen koninklijke opvolging
In 1967, tijdens een bezoek aan Nederlandse troepen in West-Duitsland, denkt prins Bernhard hardop na over zijn opvolging. Wie zal zijn taken later overnemen? Hij sluit in ieder geval zijn schoonzonen, prins Claus en mr. Pieter van Vollenhoven, uit. Zij hebben volgens hem geen militaire roeping. Aan stoppen denkt hij zelf nog lang niet, hij geeft aan ‘voorlopig nog geen enkele behoefte’ te hebben zijn werk over te dragen.
De Lockheed-affaire
Maar dan volgt 1976. Een jaar na zijn dertigjarig jubileum als Inspecteur-Generaal wordt de prins in verband gebracht met de Lockheed-affaire. Hij zou smeergeld hebben aangenomen van de Amerikaanse vliegtuigbouwer. Onder grote druk legt hij zijn militaire functie neer. Ook de officiële banden met de krijgsmacht worden verbroken. Vanaf dat moment verschijnt hij niet meer in militair uniform.
Einde van een tijdperk
Prins Bernhard overlijdt op 1 december 2004, op 93-jarige leeftijd. Zijn tijd als eerste moderne IGK is van grote invloed. Met zijn persoonlijke stijl, koninklijk gezag en betrokkenheid heeft hij een belangrijke invloed op de wederopbouw van de naoorlogse Nederlandse krijgsmacht. Zijn principe om van dienst te zijn blijft inspireren en wordt een blauwdruk voor zijn opvolgers.