Colditz Steingut

Het Arbeitskommando Colditz Steingut AG valt organisatorisch onder het Schattenlager Stalag IV-g Oschatz. De aardewerkfabriek Steingutfabrik Colditz AG waaraan dit Arbeitskommando is verbonden, ligt in Colditz, op de westelijke oever van de Mulde.

De Nederlandse krijgsgevangenen zijn ondergebracht in het zogeheten Schützenhaus, aan de oostelijke oever van de rivier tegenover het terrein van de aardewerkfabriek. Zij worden ingezet bij de productie van aardewerk, zoals het laden en lossen van kolen voor de ovens en het leegruimen van die ovens. Daarnaast maken zij de kapsels waar het aardewerk in wordt gebakken, transporteren zij de kleimassa en snijden zij de kleimassa in hanteerbare brokken. Op een afgescheiden deel van het fabrieksterrein bevindt zich een afdeling van metaalwarenbedrijf HASAG, waar concentratiekampgevangenen onderdelen voor antitankwapen Panzerfaust maken. De Nederlanders hebben geen contact met hen en weten niet wat voor werk zij doen.

Soms een stukje vlees

De Nederlandse krijgsgevangenen, afkomstig uit diverse Arbeitskommandos, komen in juni 1944 bij het Arbeitskommando Colditz Steingut aan. Hier maken ze tot eind februari 1945 lange en uitputtende werkdagen van 05.45 tot 17.00 uur. De enige pauzes zijn rond 08.30 uur en een korte lunchpauze voor een warme maaltijd rond 12.00 uur. Het warme eten bestaat voornamelijk uit alle varianten kool of koolrabi met enkele aardappelen en soms een stukje vlees. Op zondag wonen sommige gevangenen een katholieke dienst bij in het Hotel Wettiner Hof waar ook Franse krijgsgevangenen verblijven. Gelegenheid voor ontspanning bestaat nauwelijks.

Grootschalige bombardementen

Op 15 februari 1945 vertrekken de meeste Nederlanders. Vanwege de grootschalige bombardementen op oliezuiveringsfabriek, olieopslagplaatsen en spoorwegen organiseert de Wirtschaftliche Forschungsgesellschaft mbH de verhuizing van opslagplaatsen voor olieproducten naar verschillende steengroeven, waaronder die van Grosszschepa waar de meeste Nederlanders terechtkomen. Bij hun aankomst zijn de Duitsers juist bezig een steengroeve in te richten om er ruwe olie, teerolie en gezuiverde brandstoffen te kunnen onderbrengen.

Bevrijding

De Nederlanders leveren in Grosszschepa een bijdrage door het kappen van bomen, steenhakken en aanleggen van spoorrails. Op 16 april laten de Duitsers de krijgsgevangenen afmarcheren om ze zo lang mogelijk uit handen van de oprukkende Amerikanen te houden. Als de Duitse bewakers het kort daarna voor gezien houden, keert de groep op eigen gelegenheid met een grote omweg op 24 april terug naar Grosszschepa en weten daar dezelfde dag de Amerikaanse linies te bereiken. Via het opvangkamp voor Liberated Allied POW’s and displaced Allied civilians in Waldpolenz en het vliegveld Polenz-Brandis keren ze uiteindelijk per trein vanuit Leipzig terug naar Nederland.

Gesloopt

De fabrieksgebouwen van Steingutfabrik Colditz staan op een terrein aan de Furtweg 21 in Colditz en zijn aan het begin van deze eeuw gesloopt. Bij een bezoek in 2019 blijken grote delen van het terrein braak te liggen in afwachting van de vestiging van nieuwe industrie. Het onderkomen van de Nederlanders, een zaal van het Schützenhaus, is enkele jaren geleden afgebrand en geheel gesloopt. De rest van het Schützenhaus is gekraakt geweest en ten prooi gevallen aan vandalisme. Het is tegenwoordig dichtgespijkerd, waarschijnlijk ook in afwachting van sloop.