Altengrabow | Nederlands Instituut voor Militaire Historie

Locatie: Dörnitz, gemeente Möckern, deelstaat Saksen-Anhalt, Duitsland.
Functie: manschappenkamp met de functie van Dulag en Schattenlager.
Datum ingebruikname: eind 1939.
Nationaliteiten: Nederland, België, Sovjet-Unie, Joegoslavië, Polen, Frankrijk, Italië, Groot-Brittannië, Verenigde Staten.
Aantal Nederlandse gevangenen: circa 5100.
Datum bevrijding: 3 mei 1945 door Amerikaanse troepen.

In 1893 neemt het Duitse leger bij het dorpje Dörnitz ten oosten van Maagdenburg een omvangrijk militair oefenterrein in gebruik. Rond de eeuwwisseling verrijzen op het terrein tal van kazernegebouwen en is een korter of langer verblijf in de Truppenübungsplatz Altengrabow een vast bestanddeel van de opleiding van de Duitse soldaat vóór de Eerste Wereldoorlog. Het is vergelijkbaar met het infanterieschietkamp op de Harskamp. In september 1939 ontstaat op het terrein het Stalag XI-a Altengrabow voor het herbergen van krijgsgevangen.

Zwart-witfoto. Groepsfoto van zestien militairen voor een barak. Zes zitten op hun knieën of op de grond op de eerste rij, de rest staat daarachter. Op drie na draagt iedereen een militair uniform. Negen, waarvan drie op de eerste rij, dragen ook een baret. De man staand helemaal links rookt en blaast rook uit. — Beeld: NIMH, collectie Mojet
Nederlandse krijsgevangenen poseren voor een barak in Stalag XI-a Altengrabow, februari 1944.

Halve meter ligruimte

Nieuwelingen komen in eerste instantie in het zogeheten Vorlager terecht. Dit is een aantal bedompte gebouwen dat tijdens de keizertijd als paardenstal dienen. In de stallen met voedertroggen zijn kribben met papieren matrassen driehoog opgesteld. Per staldeel van 15 meter lengte kan tweehonderd man worden ondergebracht. Er is in de breedte slechts een kleine halve meter ligruimte per persoon beschikbaar, zodat bij het omdraaien of gaan wateren iedereen wakker wordt. Na een kort verblijf in het Vorlager verhuizen de Nederlanders naar de zogenoemde Hochbau, een twee verdiepingen hoog voormalig manschappengebouw dat in het Hauptlager ligt.

Zwart-witfoto. Twee militairen staan voor een barak, ze dragen allebei een uniform. De rechter is een kop groter dan de linker en heeft een arm om de schouder van de linker geslagen, hij draagt klompen. De linker heeft een arm om de middel van de rechter geslagen. Ze kijken elkaar aan. Op de grond ligt sneeuw. — Beeld: NIMH, collectie Mojet
Twee Nederlandse krijgsgevangenen in Stalag XI-a Altengrabow, februari 1944.

Voor korte tijd

De functie van Stalag XI-a Altengrabow is die van Dulag, een kamp waar de krijgsgevangenen maar korte tijd zijn voor ze worden doorgestuurd naar een ander kamp. Samen met Stalag XI-b Fallingbostel fungeert Altengrabow in Wehrkreis XI als Schattenlager voor arbeidskrachten. Altengrabow fungeert van mei tot begin juli 1943 als eerste opvangkamp voor de Nederlanders. Daarna neemt Stalag IV-b Mühlberg deze functie over.

Oefenterrein

Na de oorlog behoudt het kamp een militaire functie. Tegenwoordig maakt het deel uit van de Truppenübungsplatz Altengrabow en is alleen met toestemming en onder begeleiding van de Bundeswehr te betreden. De paardenstallen waar de Nederlandse krijgsgevangenen in verbleven, zijn rond 2012 gesloopt. Op dezelfde plaats bevindt zich vandaag de dag de hoofdwacht van het oefenterrein. De hoogbouw blijkt tijdens een bezoek in september 2015 nog aanwezig, maar verkeert in zeer slechte toestand waardoor betreden niet meer verantwoord is.

Zwart-witfoto. Te zien is een graf dat pas gedicht is. Op het graf liggen meerdere bloemenkransen. De voorste krans heeft een lint met links een hakenkruis en rechts een militair kruis. Onder het militaire kruis staat Die Deutsche Wehrmacht geschreven. Naast het graf zijn andere graven te zien, voorzien van een naambordje en een afbakening van stenen. In de achtergrond bomen. — Beeld: NIMH, collectie Krijgsgevangenschap en kampen, 1942 – 1945
Het graf van sergeant 1e klasse Jacobus Wilhelmus Bastiaanse, die op 1 september 1944 in Stalag XI-a Altengrabow overlijdt. Hij is herbegraven op de Gemeentelijke Begraafplaats Rusthof in Amersfoort.