Gross Lubars

Hoewel Mühlberg in juli 1943 de taak van eerste opvangkamp van Altengrabow overneemt, blijkt uit bezettingslijsten dat er ook later nog geregeld Nederlanders in Altengrabow verblijven. Het betreft gemiddeld 250 krijgsgevangenen die in Gross Lübars zitten, een Zweiglager op ongeveer drie kilometer afstand van het hoofdkamp. Het dient als strafkamp voor werkonwillige Nederlandse onderofficieren. Gross Lübars is waarschijnlijk, na een tuberculose-epidemie onder Russische gevangenen in het Stalag XI-a, rond juni 1942 opgericht als Lazarettlager. Het bestaat uit een aantal door prikkeldraad van elkaar gescheiden barakken.

Nederlanders

In december 1943 komt de eerste groep van vijftig Nederlandse onderofficieren in Gross Lübars aan. Zij weigeren in het Arbeitskommando Greibensee nabij Drossen te werken, waarop de Duitsers hen in november naar Stalag XI-a Altengrabow terugsturen. Na een verblijf van drie weken in het hoofdkamp worden ze overgeplaatst naar het strafkamp. Sergeant Bernard Kuilman is één van hen. In juli 1943 worden Kuilman en zijn collega’s gedwongen tot het bouwen van een barakkenkamp aan de Greibensee bij het dorp Drossen nu Ośno Lubuskie in de buurt van de Duits-Poolse grens.

De bekende druppel

Het kamp, zo heeft men hen verteld, zou na voltooiing bestemd zijn voor huisvesting van de krijgsgevangenen zelf. Na enige tijd blijkt echter dat zij zijn misleid en dat het kamp in werkelijkheid voor de opleiding van leiders voor de Hitlerjugend gebruikt wordt. Dit is voor Kuilman en zijn collega-onderofficieren de bekende druppel: ‘Na het bekend worden hiervan, is door mij en een 55-tal andere onderofficieren een protest ingediend en op 16 november 1943 zijn wij daarop vrijgesteld van de verplichting om te werken, waarna wij werden teruggezonden naar een zogenaamd straflager te Altengrabow.’ 

Poolse burgers

In het strafkamp Gross Lübars zitten behalve Nederlandse ook Italiaanse, Franse, Poolse, Joegoslavische en Russische krijgsgevangenen. Daarnaast komen na de opstand van Warschau begin oktober 1944 ook veel Poolse burgers, mannen, vrouwen en kinderen, in het kamp. Zij moeten volgens sergeant Pieter van der Burgh onder erbarmelijke omstandigheden zien te overleven: ‘Wij hadden per persoon nog een depot van twee blikjes gecondenseerde melk. Hiervan stonden wij zonder uitzondering een blikje af ten behoeve van de Poolse kinderen, waaronder zich zelfs babies bevonden.’

Braakliggend

Enkele jaren na de oorlog gaan alle barakken tegen de vlakte en krijgt het terrein verder geen bestemming meer. De locatie van het voormalige Zweiglager ligt direct ten oosten van de spoorlijn Loburg - Dörnitz/Altengrabow. Het braakliggende terrein ligt binnen het gebied van de Truppenübungsplatz Altengrabow en is daarom niet vrij toegankelijk. Het is deels met struiken en bomen overgroeid en van het voormalige Zweiglager resteert in september 2018 nog slechts schamele resten van betonnen funderingen en een waterkelder.